لەهەندێکبابەتدا،بەکورتیباسمانلەئەوروپا،یەکێتیئەوروپا،پەرلەمانیئەوروپا،کۆمیسیۆنیئەوروپاکردووەولەمبابەتەداجگەلەڕەخنەگرتن،پێتاندەڵێینلەناوخۆماندا،ئەوروپایەکینوێ،ڕاستەقینەدروستدەکەین یەک , ڕاست،تەواو،هاوتەریب،وبەدیل،بۆئەویهەبوو.

بەڵامسەرەتاوەکهەمیشەپێشمەرجێک.

بۆهەندێککەسیڕووکەش،بەخوێندنەوەیئەوەیئێمەلەسەرئەوروپادەینووسین،سروشتییەبڵێین: DirectDemocracyS،ئەوەدژیئەوروپایە.ئێمەلێتدەپرسین: ئایابەڕاستیباوەڕتوایەکەئێمەدژیشتێکین،یاندژیکەسێکین؟یانناتوانیبخوێنیتەوە،یانتێناگەیتچیدەخوێنیتەوە.ئێمەهەرگیزدژیهیچشتێکنین،یاندژیکەسنین.بەڵامئەگەرئێمەبۆچوونیخۆمانبڵێین،ڕەخنەبگرینیانئاماژەبەوشتانەبکەینکەهەڵەن،کەسێکبێزاربکەن،یاندەتواننپلانیکەسێکیترتێکبدەن،ئەوابەهەرشێوەیەکبێتبەردەوامدەبینلەئەنجامدانی،پێشنیاریبیرۆکەکانمانوچارەسەرەکانمان.

ئەوروپاناتوانێتبوونیهەبێتئەگەرهەندێکوڵاتبەدەربکاتولەسەروویهەمووشیانەوەئەگەرئەوروپایگەلاننەبێت،هەمووگەلاننەبێت.

ئەوروپایئێستا (ئەوئەوروپایدرۆینە،کەخۆیبەیەکگرتووڕادەگەیەنێت)،بۆماوەیەکیزۆر،زۆرێکلەوڵاتانوتەواویگەلانیبەدەرکردووە،وهێشتابەدەردەکات،بەهۆکارێککەزۆرجارڕەگەزپەرستانەن،کەهیچمانایەکیاننییە.بهڵاملهسهڕدووڕووییسیاسهت،لهههمووئاستهکاندا،پێشترههندێکوتارمانکردووه،ههندێکبابهتیتایبهتیشدهکهین.هەروەهابۆئەوەیتێبگەیت،ئەوهەموودرۆیەیپێماندەڵێن،بۆئەوەیدادپەروەروئازادودیموکراسیدەرکەوینوهەستێکیئاساییبوونبەوشتانەبدەینکەنین.

بەڵامپێشدەستپێکردن،لیستی "پیسی"،پێشمەرجێکینوێ،لەپێشمەرجەکەدا.

هێزێکیسیاسی،گەورەبێتیانبچووک،لەهەرئاستێکدابێت،دەبێتباوەڕپێکراوبێتوپێویستەنموونەیەکیباشبۆهەموولایەکدابنێت.بەدرێژاییمێژووهەمووسیاسەتەکۆنەکانهەموو "بەهای" خۆیوهەموومتمانەیخۆینیشانداوە.

بۆئەوەیبتوانرێت "وانە" بدرێت،بەهەموومانایەک،بەهەمووهێزەسیاسییەکانیتر، DirectDemocracyS دەبێتباوەڕپێکراوبێت.ئەمڕۆ١٨یشوباتی٢٠٢٣،ئێمەهێزێکیبچووکیسیاسیین،بەردەواملەگەشەکردنداین،بەڵامزۆرکاریگەرنین،وهێشتایەکلاکەرەوەنین،لەهەموووڵاتاندا.ئێمەزۆرخێراگەشەدەکەین،بەهۆیبیرۆکەدرەوشاوەکانمانەوە.دیارەئێمەپەلەناکەین،دەبێتبەشێوەیەکیکۆنترۆڵکراوگەشەبکەین،بۆئەوەیهیچهەڵەیەکنەکەین.بۆیەئێمەبەڕوونیپێتاندەڵێین،نەماندەتوانیڕەخنەبگرین،ئەگەردڵنیانەبووینلەوەیکەئێمەجیاوازین،وباشترین،لەوانەیڕەخنەیلێدەگرین.هەرکەسێکبابەتەکانمانبخوێنێتەوەزۆرباشدەزانێتکەئێمەین.چونکەبۆئێستاوهەروەهالەداهاتووشدائەوهەڵەوناعەدالەتییەقورسانەناکەینکەلایەنەسیاسییەکانونوێنەرەسیاسییەکانیسیاسەتیکۆنکردیان.

ئێمەلە٠دەستمانپێکرد،خۆمانتاوانبارناکەینبەهەڵسوکەوتیهێزەسیاسیەکانیتر،ونوێنەریسیاسیتر،لەناوئەواندا.ئێمە،هەموومافێکمانهەیە،خۆمانبەتاوانباربزانین،کەزووترداهێنانەکەمانماندروستنەکردووە،ڕێگەمانبەسیاسەتیکۆنداوە،هەڵسوکەوتیخراپبکات.بۆیەتکایەنامەمانبۆمەنێرن،لەکوێپێماندەڵێی: لەکوێبوویتکاتێکڕوویدا،هەمووئەوشتانەیڕوویدا.

پێشترنەبووین،نەماندەتوانیدژایەتیئەوشتەبچووکانەبکەینکەدەکران.

ئێمەتەنهادەتوانینگەرەنتیئەوەتانپێبدەینکەهەمانهەڵەناکەین،وەکەسانیخراپلەناوخۆماندانابێت،وەئەگەربەڕێکەوتتوانیانبەشداریمانبکەن،گرەنتیئەوەتانپێدەدەینکەناتواننهیچهەڵەیەکبکەن.ئێمەپێشبینیهەمووشتێکمانکردووە،وهەمووئامرازەکانمانهەیە،بۆئەوەییەکسانیوشایستەییبخەینەبواریجێبەجێکردنەوە.

بۆئەوەیکاریگەریخراپدروستنەکەیت،بەوپێیەیتۆئێمەناناسیت،وە "تۆپیبلوری"تنییە،پێشبینیدەربارەیئێمەمەکە،بێهیوادەبیتلەبێتواناییتلەهەڵسەنگاندنیتواناکانمان.ئێمەهەرگیزوەکسیاسەتیکۆنوهاوشێوەیسیاسەتەکۆنەکاننابین،نەلەگەڵئەوگروپە "دیموکراسیوئازادانە" کەهەوڵیکۆپیکردنماندەدەن،والەهەندێککەسدەکەنباوەڕیانبەوەهەبێتکەدەتواننهاوتایئێمەبن،یانلەئێمەباشتربن،وئەوانەیکارەکانمانئەنجامدەدەن،وەکچۆنئێمەدەیکەین،بۆماوەیەکیزۆر.بەتێپەڕبوونیکات،ئەوانتەنهادەتواننبگەنەئەنجامەکانمان،ناتواننهیوایئەوەبنکەبگەنەئێمە،یانلەئێمەتێپەڕێنن،لەهیچشتێکدا،ئێمەهەمیشەبۆچەندینساڵلەپێشیانەوەدەبین.ئێمەلەوکەسانەناترسینوڕقمانلێماننییەکەکۆپیماندەکەن،بەسادەییبەزەیییانپێدادێتەوەودڵنیاینلەشکستەکەیان.

ئێمەهەرگیزدرۆماننەکردووە،هەرگیزدزیماننەکردووە،هەرگیزبەڵێنیهیچماننەداوە،بەبێجێبەجێکردن،هەمووبەڵێنێک.هەمووئەوشتانەیکەنووسیومانە،لەچرکەییەکەمیژیانەوەتائەمڕۆ،ڕێزمانلێگرتووە،وسوێنددەخۆینکەدەیکەین،بۆهەمیشە.ئێمەهێزێکیسیاسینینکەوەکدوورەپەرێزێکبەسەرئاسمانداتێپەڕینودواترنەمان.لەلۆگۆکەمانداکەنوێنەرایەتیگەلەئەستێرەیڕێڕەویشیریدەکات (ئەوگەلەئەستێرەیکەخۆمانتێیدادەبینینەوە)،ئەستێرەزۆرن،ئەوەتەواو: ئێمەدەمێنینەوە،وکارێکینایابدەکەین،تادوائەستێرەیئێمەدەکوژێتەوەگەلەئەستێرە.لەسایەییاساکانمان،ومیتۆدەکەمان،هەرگیزناتوانینخیانەتلەهەمووبەڵێنەکانوهەمووچاوەڕوانییەکانیهەموودەنگدەرەکانمانبکەین.هەزارانجاردووبارەمانکردۆتەوە: هەمووچالاکییەکانمانلەسەرلۆژیکوعەقڵیساغوڕێزگرتنییەکتربۆهەموومرۆڤەکانبنیاتدەنێین.بۆیەهەرگیزناتوانینهاوشێوەبین،یانبگونجێن،بەڵکوتەنهاجیاوازوبەدیلوباشترلەسیاسەتیکۆن.

هەڵەکانیئەوروپا.

سەیرە،بەڵامبەکارهێنانیناوەکەتەواوهەڵەیە (لەڕوویئەخلاقییەوە،ولەڕوویجوگرافییەوە)،دەبێتیەکسەرناوەکەیانبگۆڕنبۆ: ئەوروپایبەشەکی (بۆئەوەیڕاستبێت،وباوەڕپێکراوبێت).وەئێمەئەمەوەکگاڵتەجاڕییەکناڵێین،ئەوەئیستفزازینییە،بەڵکوداواکارییەکیفەرمیڕاستەقینەودروستە.

تا،هەموووڵاتێک،وهەمووگەلێکیئەوروپا،لەنیمچەدوورگەیئیبەریاوە،تاشاخەکانیئۆرال (بەڵامبۆئاسانکاری،ئێمەئەوەندەدەڕۆینکە،هەمووفیدراسیۆنیڕووسیا،بەسیبیریاشەوە)،لەکۆمۆنەکەداجێگیردەکرێتئەوروپا،دەبێتناویئەوروپابەکاربهێنێت،پێشیاندوایوشەی (بەپێیزمانەکە) “بەشەکی” بێت.ئەگینادرۆدەکەن،دەزانندرۆدەکەن.چۆندەیڵێی? ئاه،تۆڕاهاتوویت،هەزارانساڵەگاڵتەتپێدەکەن،وبەردەوامدەبن،تاکاتی DirectDemocracyS دێت.بەڵامپێویستەئەوڕەوشتەیانهەبێتکەلەهەمووشتێکدادرۆتلەگەڵنەکەن.

ئەگەرکەسێکپێیوایەئێمەلەسەرناوەکەڕاستدەکەین،بەردەوامبەلەخوێندنەوەیئەمبابەتەیئێمە،ئەگەرلەبریئەوەباوەڕتوایەکەئێمەهەڵەین،لێرەداماڵئاواییدەکەین،کاتەبەنرخەکەتبەفیڕۆمەدە،بەردەوامبەلەخوێندنەوە.ئەگەربەردەوامبیت،وەکهەمیشەناچاردەبیتلەگەڵئێمەهاوڕابیت.

کەواتەئەگەرلەسەرناوەکەدرۆمانلەگەڵدەکەن،درۆلەسەرچیتردەکەن؟لەسەرهەمووشتێک،یەکڕاستیتپێناڵێنوهەرگیزبەتەواوی،دەیانەوێتدادپەروەرودیموکراسیوئازاددەرکەون،بەڵامخاڵیدەستپێکیهەڵەیانهەیە.

هەموومانئەوروپاییەکگرتوولەسەرئەوەیلەدایکبووەدەناسین: لەسەربازرگانی،لەسەرئابووری،ئێمەناچینهەمووچیرۆکەکەبنووسین،بەڵکوتەنهاچەنددێڕێک،بۆئەوەیتێبگەینباسیچیدەکەین.

یەکێتیئەوروپاکەکورتکراوەییەکێتیئەوروپایە،یەکێتییەکی "سیاسی" وئابوورییەکەسروشتیسەروونەتەوەییهەیە،کەلەئێستادا٢٧وڵاتیئەنداملەخۆدەگرێت.

وەککۆمەڵگەیئابووریئەوروپالەدایکبووە،لەگەڵپەیماننامەیڕۆمالە٢٥یئازاری١٩٥٧،لەڕەوتیپرۆسەیەکیدرێژخایەنییەکگرتن،لەگەڵپەیوەستبوونیوڵاتانیئەندامینوێ،وواژۆکردنیچەندینپەیماننامەیهەموارکردنەوە،لەنێویانداپەیماننامەیماستریختیساڵی١٩٩٢،پێکهاتەیئێستایگرتەئەستۆ،لەگەڵپەیماننامەیلیسبۆنلەساڵی٢٠٠٧.

بەشیئەوروپا،پێیدەگوتراکۆمەڵگەیئابووریئەوروپا،بۆیەهەموومانتێگەیشتین،لەسەرچیبنیاتنراوە.بەدەستتنەهێنا؟لەسەربنەمایئابووری،لەسەردارایی،لەسەربەرژەوەندیچەندکەسێک،بۆکۆنترۆڵکردنوبەڕێوەبردنیژیانیزۆرێک.ئێمەباسیچەندکەسێکدەکەین (کۆمیسیۆنیئەوروپا)،کەژیانیسەدانملیۆنکەسبەڕێوەدەبەن،بەبێئەوەیبتواننهیچجۆرەدژایەتییەکیانکۆنترۆڵکردنیانهەبێت.

تەیارکردنیکۆمەڵەیەکیئابووری،بەئۆرگانەسیاسییەکان،گاڵتەیەکینوێبوو.بۆئەوەییەکێتیئەوروپایەکیڕاستەقینەوسیاسیدروستبکەن،باوکانیدامەزرێنەر،جگەلەوەیهەموووڵاتانیجوگرافیایئەوروپایانلەخۆگرتووە،بەبێهیچجیاوازییەک،دەبووپێشهەمووشتێکئەمریکایئەوروپایاندروستبکردایە.بەڵامئاگاداربە،وڵاتانێکهەن،کەمێکدەوڵەمەندتر،وزۆرزیرەکتر،بەڵامخۆپەرستن،کەنایانەوێتیەکبگرن،بەهەرنرخێکبێت،لەگەڵوڵاتان،کەمێکهەژارتر.کەواتە،پارامێتەروڕێسایانداهێنا،هەموویانلەسەربنەمایبەرژەوەندییەئابوورییەکان،خۆیانلەبەریانکردبوووەکڕێسایدادپەروەرانەودیموکراسیلەسەربنەمایئازادی.ئەمپارامێتەرانەبۆئەندامێتی،وڵاتانیجۆراوجۆریانناچارکردکەهەندێکگۆڕانکاریدادپەروەرانەوپەسەندکراووهەندێکیدیکەکەقبوڵنەکراوبوون،لەهەندێکنەریتوکولتوورەوەئەنجامبدەن.بۆیەلەزۆروڵاتدا،ئەوروپایبەشەکیپێشتربەرگەینەدەگیرا،بۆزۆرێکلەدانیشتووان،تەنانەتپێشپەیوەستبوونیوڵاتەکەیخۆیان.

ئەوروپایبەشەکیئێستا،سیاسی،هیچینییە.بەڵامهیچینییە،تەنانەتئابووری،ئەگەرهەندێکبەرژەوەندیشنەبێت،لەچەندکەسێکیبەهێز،بەرامبەرزۆرلاواز.لەئەوروپایەکییەکگرتوودا،باجدانێکیهاوشێوە،ئەگەربەتەواویوەکیەکنەبێت،پێویستبوو.لەڕوویباجەوە،دەبێتلانیکەمهاوشێوەبێت.ویلایەتەیەکگرتووەکانیئەمریکایەکێتییەکیڕاستەقینەیویلایەتەکانە،کەتێیداباجیفیدراڵیوباجیویلایەتەکانهەیە،کەمترینجیاوازیلەنێوانویلایەتوویلایەتەکانداهەیە.لەئەوروپا،ئەگەرئەمیەکێتییەداراییوئابوورییەڕاستەقینەیەیانبەدەستبهێنابا،وڵاتانیدەوڵەمەندوبەهێز،بەڵامبەسادەیی "زیرەک"یش،نەیاندەتوانی،بە "فێڵییاسایی"،سەرمایەیگەورە،لەسایەیباجێکداڕابکێشنسیستەمهەرزانترە،لەهەندێکوڵاتدا،لەهەندێکیتر.ئێمەنامانەوێتزۆربچینەناوزاراوەیتەکنیکییەوە،بەوشەیەکیسادەبۆتانڕووندەکەینەوە.بۆبەدەستهێنانیسەرمایە،بۆیەپارە،لەوڵاتانیسەختەوە،یانکەمترزیرەک،بۆوڵاتانیزیرەک،بەسەباجیکەمترپێشکەشبەکۆمپانیاکانبکرێت،وهەمووکۆمپانیایەکیگەورەیانبچووکدەگوازێتەوە،یاننووسینگەیباجەکەیدەگوازێتەوە،لەبازاڕیهاوبەشیئەوروپا ( هەڵبژاردنەکەلەچەند "پەناگەیەکیباج"دایە،لەناوئەوروپا)،لەوشوێنەیکەگەورەترینسوودیلێبەدەستدەهێنێت.لەهەرحاڵەتێکداهیچبەربەستێکنییەوهەمووکەسێک "ئازادە" بۆئەوەیلەوشوێنەیکەلەگەڵخۆیدابگونجێت،بجوڵێت.تەنانەتئەگەربەمشێوەیە،وڵاتە "لاوازەکان" هێندەیترلاوازتربن (کەمپارەیەکیزۆر)،ووڵاتەبەهێزەکانبەهێزتربن،ودەوڵەمەندتربن.

لەمکاتەدازۆرکەسپرسیاردەکەن،چیدەکەنبەوهەمووپارەوسەرمایە؟سادە،قەرزیانپێدەدەنبەوڵاتانیهەژارتروکەمترزیرەکتر،بەشێوازیجۆراوجۆر،بەشێوەیەکیسەرەکیبەکڕینیبۆندەکانیحکومەت،بەڵامهەروەها،بەجۆرەهاقەرز،بەسوودوەرگرتنلەکۆیبێتوانایی،وگەندەڵیئاسان،زۆرێکلەسیاسەتمەداران،بەڵامترسنۆکانە،بەسودوەرگرتنلەلاوازیوڵاتانیکەمبەهێزوکەمترفێڵباز.

بۆیەباجیجیاواز،لەوڵاتێکەوەبۆوڵاتێکیتر،بەڵامهەڵوەشاندنەوەیدەستبەجێیگومرگ،بۆیەباجیگومرگی،کەتاکەڕێگابووبۆبەرهەمهێنەرانیوڵاتان،یاندەوڵەمەند،لەکەرەستەیخاو،بۆئەوەیشتێکبەدەستبهێنن،بۆئەوەیڕێگەبدەن،بۆئەوانەیکە...سەرمایەیانهەبێت،بۆکڕینیهەرشتێک،بەقازانج،بەبێئەوەینزیکەیهیچشتێکبەدەستبهێنن،بۆئەووڵاتانەیکەلەسەختیدان.هەروەهالەسەرئەوەیکەچۆنئەوروپاڕێگەیداوە،وهێشتاڕێگەیبەهەندێکلەخاوەنکارەدەوڵەمەندەکانداوە،کەبەزۆریلەهەندێکوڵاتەوەهاتوون،بەپارەیەکیکەم،بەشێکیزۆرلەسامانیوڵاتانیدیکەبکڕن،تەنهابەسوودوەرگرتنلەهاوبەشیوگەندەڵی،سیاسەت،لەداهاتوودابابەتگەلێکیدرێژدەکەین،بەبەڵگەیزۆرەوە،کەهەمووئەوڕاستیانەیباسدەکەیننیشاندەدەن.ئەوانبەزیرەکیئەوکارەدەکەن،بەیاسایەککەجێبەجێکردنیقورسە،بەشێوەیەکیڕستەییزۆرێکلەدانیشتوواندەهێننەسەرئەژنۆیان،تەنانەتبەکەمکردنەوەیهێزیکڕینیمەودایخوارەوەیناوەڕاستبەشێوەیەکیبەرچاو،بەڵامدەوڵەمەندترینەکانیش.

هەندێکپێماندەڵێن،ڕاستدەکەیت،بەڵامبەهۆیپاریالئەوروپاوە،دەتوانینبەبێپاسپۆرت،بەناسنامەیەکیسادە،لەوڵاتێکەوەبۆوڵاتێکیدیکەگەشتبکەین.ڕاستە،بەڵامدڵنیابن،کەهاوڵاتیانیئەوروپیبەسووددەدەن،ئەمسوودە،کەدەتوانرێتبەدەستبهێنرێت،تەنانەتبە،لەهەمانکاتدا،دادپەروەرییەکیداراییوئابووری،کەهیچئیمتیازێکینەبوو.

گەورەترینولێخۆشبوونترینهەڵەیئەوروپایساختەئەوەبووکەهەندێکوڵات،وتەواویگەلان،هەستبەخۆشەویستیوکەمترڕێزگرتنبکەنلەچاوهەندێکیتر.وڵاتوگەلانیپۆلییەکەم،وئەوانیترلەپۆلیدووەموسێیەم.ئەمشێوازە،بۆچاکەیهەمووان،دەبێتبوەستێت،یەکسەر.بەڵامئێمەبەمزووانەتەواودەکەین.

ئەوروپایساختەتەنانەتبەرگرییەکیشینییە،بۆیەسەربازیهاوبەشە،بەڵامهەروڵاتێکپارەیبەرگریخۆیدەدات،چناوخۆییوچدەرەکی،هەروەهالەڕێگەیناتۆوە.تەواویئەوروپایەککەلەڕوویسەربازییەوەیەکگرتووبێت،پەیماننامەیناتۆدەنووسێتەوە،هاوسەنگیهێزەکانینێوانئەمریکاوئەوروپادەگۆڕێت،کەلەڕوویسەربازییەوەیەکگرتووبن.هەمووماندەزانینکەهەندێککەسهەمووئەمانەیانناوێت.بەبێیەکگرتووییسەربازی،پارچالئەوروپالاوازە،ولەهیچحسابناکات،لەئاستیسەربازی،بەڵکودارایی،وئابووریشدا،بەوپێیەیناتوانێتڕکابەریفێڵبازیوهەواڵگریودەسەڵاتیوڵاتانیوەکئەمریکاوچینوئەوانیدیکەبکاتوڵاتەکان.پۆلیس،هەموویجیاوازوناهەماهەنگ،خزمەتگوزارییەنهێنییەکان،دابەشبوونوبەکردەوەنەبوون.هەمووتانتێگەیشتوونکەیەکەمکەسکەبەرژەوەندییەکانیئەوروپایبەشەکینەکات،خودیئەوروپایبەشەکییە.وەهەمووئەمانەبۆهەندێکگونجاونوزەحمەتنییەپێشبینیئەوەبکەینکێن،ئەوانەیداهاتیانلێوەردەگرن.

سیاسەتیدەرەوەلەوەزیاتردابەشنەبووەلەسەرهەمووشتێک.لاواز،وبێکەمترینمتمانە،جێهێڵراوەبۆوڵاتەجیاوازەکان،کەبیرۆکەیەکیهاوبەشیاننییە،تەنانەتکەمترینستراتیژیهاوبەشیشیاننییە.

ئەوروپایساختەوبەشەکیهیچشتێکیهاوبەشینییە،نەدادپەروەریهاوبەش،نەیاسایهاوبەش،بەڵکولەزۆرحاڵەتداسەپاندن،هەمیشەلەگەڵبەرژەوەندیداراییوئابووری،کەئەوان،بیرۆکراتەئەوروپییەکان،بەپەیڕەویئەوروپی،کەئەواندەنووسن،بۆیڕەوایەتیدەدەنپاساوبدەن،هەمووڕەفتارێکیان.لەڕاستیدائەوانزیرەکن،دڵنیابوونلەوەیبڕیارەکانیئەوروپاتادێتگرنگتردەبن،ودەتواننبڕیارەکانیتاکدەوڵەتەکانسەرپێبکەن.نەکیەکگرتوویی،بەڵکوتەنانەتسەروەری،ئەووڵاتەجۆراوجۆرانەیکەپێکهێنەریپێکدەهێنن.

ئاڵاییەکێتیئەوروپایبەشەکیبەڕوونیئەوڕەچاوکردنوڕێزگرتنەنیشاندەداتکەئەوروپایبەشەکیبۆوڵاتانیدیکەهەیەتی،کەبەتێپەڕبوونیکات،بەهەوڵێکیزۆرەوە،بەسازانوپارامێتەرودانوستانوسەپاندنیباوەڕپێنەکراو،بەشداریانکرد،یەکەم١٢وڵاتیئەندام.لەڕاستیدابۆوڵاتەنوێیەئیستغلالکراوەکان،تەنانەتشوێنیئەستێرەیەکیزیادەلەئاڵاکەدانییە.ئەمریکائەستێرەیەکیهەیە،بەهەمانقەبارەوهەمانگرنگیهەیە،بۆهەرویلایەتێک،لەگەورەترینەوەبۆبچووکترین،لەدەوڵەمەندترینەوەبۆهەژارترین.ئەگەرباوکانیدامەزرێنەروجێنشینەکانیانکەزۆرجارناشایستەبوون،لەئەوروپایبەشەکی،بیانویستایەئەمریکاکۆپیبکەن،تەنانەتبەڕێزەوە،بۆوڵاتەجیاوازەکان،ئەوەبکەن،بۆئەوەییەکسانبکەن،یانلانیکەمهاوشێوەیئەمریکا.لەئاڵایئەمریکاداشوێنی٥٠ئەستێرەهەیە،ڕەنگەببنە٥١ئەستێرە (ئەگەردەوڵەتێکینوێهاتەژوورەوە)،لەئەوروپایکۆن "شارستانی"دا٢٧ئەستێرەجێینابێتەوە،١٢ئەستێرەبەسە،سەبارەتبەگێڕانەوەئەوانیتر: ئێوەبەخێربێن،بەڵاملێرەدا،بەرژەوەندیەکانتانحسابناکەن،ئێمە 12 وڵاتمانهەیە،کەبۆشتێکئەژماردەکرێت،کەبەرپرسن،ئێوەجیاوازن،ئێوەتەنها "باڵاست"ن،وئێوەبێبەهان.ئەوانئەوەندەخۆپەرستوتەماحکارنکەنایانەوێتپارەخەرجبکەنبۆگۆڕینیئاڵاوهێماکانیان (بەپارەشەوە) چەندجارێک (بەپێیئەووڵاتەنوێیانەیبەشداریدەکەن).بەسبووهەرلەسەرەتاوەهەموووڵاتوگەلانیئەوروپابگرێتەوەوبەیەکشێوەڕێزلەهەموویانبگیرێتوهەروڵاتێکئەستێرەیخۆی "بدات".ئەگەربەشیئەوەتنییە،هەندێکلەوانەبەقەرزدەدەینکەلەلۆگۆکەمانداهاتووە.ئێمەئەستێرەیەکمانهەیەبۆهەریەکێکلەبەکارهێنەرانمانکەپەیوەندیمانپێوەدەکەن،ئێوەئەستێرەیەکتاننییەبۆهەروڵاتێک.ئەمەشیەکێکەلەجیاوازیەکانینێوانئێمەوباقیسیاسەت.

ڕەخنەکان،کەهەموویانڕاستوبەڵگەداروبێکەموکوڕییە،دەتواننبەردەوامبنوڕەنگەئێمەش،لەداهاتوودا،بەوردەکارییەکانیدیکەشەوە،کەزۆرکەسدەزانن.

پێشئەوەیچارەسەرەکانمانپێبدەین،کەدەیخەینەبواریجێبەجێکردنەوەکاتێکهەمووگەلانیئەوروپازۆرینەمانپێدەبەخشن،لەهەموووڵاتان،دەمانەوێتپرسیارێکتانلێبکەین.

ئەگەرهەموووڵاتانیئەوروپا،هەموویانپێکەوە،وەرگیرانایەلەیەکێتیتەواویئەوروپا (بەتورکیاوڕووسیاشەوە)،یانویلایەتەیەکگرتووەکانیئەوروپا (ئەوەیپێتخۆشەناوییانبنێ)،بەهەمانئابووری،دارایی،باج،هێزیچەکدار , پۆلیس،سیاسەتیناوخۆیی (بەتایبەتلەسەرکۆچبەران)،سیاسەتیدەرەوە،وبەئۆرگانیسیاسیباوەڕپێکراوویەکگرتوو،ئایاشەڕلەیوگۆسلاڤیایپێشووداڕوویدەدا؟وەشەڕینێوانیۆنانیەکانوتورکەکانلەقوبرس؟ئەیلەشکرکێشیئێستایڕووسیا،لەئۆکرانیا؟دیارەشەڕومردنوتوندوتیژیووێرانکاریوئازارێکیزۆرنەدەبوو.بەڵامدواتر،کێدەکڕی،وچەکەکانبەکاردەهێنێت؟کێلەئاوەدانکردنەوەیوڵاتانیوێرانکراویجۆراوجۆرداقازانجیدەبوو؟لەهەرحاڵەتێکدامردووەکان،ئەگەرکەسوکاریانبیاننێژن،پێویستناکاتپارەبدەن،بیرۆکراتەکان،و "پیاوەکان" کەداهاتوپارەودەسەڵات،لەسەرئازاریخەڵک.

لەمکاتەدازۆرێکپێماندەڵێن: زۆرێکلەوڵاتانگونجاونینبۆئەوەیلەگەڵوڵاتانیدیکەپێکەوەبن.لەڕاستیداسیاسەتیهەندێکوڵات،نەریتەکانیان،کولتوورەکانیان،لەگەڵدڕندەییودرۆیئەمئەوروپایبەشەکییەناگونجێت،کەتێیدائەگەرلەگەڵسەپاندنیچەندکەسێکداخۆتبگونجێنیت،دەژیت،یانباشتربڵێینلەژیاندادەمێنیتەوە،ئەگەرهەوڵبدەیتبۆئەوەیسەرتبەرزبکەنەوە،دەیبڕن.تەنهاسەیریئەوەبکەنکەچۆنمامەڵەیانلەگەڵیۆنانکردووە،وهەندێکفەرمانڕەوایوڵاتانیدیکە،زۆرئامادەنەبوونکڕنۆشدابەزێنن.زەحمەتنییەکەهەڵمەتێکیمیدیایییاندادوەریبخرێتەجووڵەبۆئەنجامدانی "کودەتا"یبەشەکینەرمونزیکەیهەستنەکراو (کەکاریگەریلەسەرهەرکەسێکدەبێتکەملکەچیبیرۆکراتیبرۆکسلنەبێت).ئەوانهەوڵیاندا،تەنانەتلەگەڵبەریتانیاش،کەهاتەدەرەوە،تەنهالەکاتیخۆیدا،نەیتوانیچیتروەریبگرێت،لەسەپاندنیبەردەوام،بەبێئەوەینزیکەیهیچشتێکلەبەرامبەردابەدەستبهێنێت.بەڵامئێمەدڵنیاینکەئەوروپایبەشەکیباشلەڕوویداراییەوەشانشینییەکگرتوودەخنکێنێت،هەڵمەتێکڕێکدەخات،لەڕۆژنامەومیدیاکاندا،بۆهێنانەوەی "مەڕەونبووەکانبۆناوکۆشکەکە".سەرکەوتووبنیاننا،بەمزووانەدەبینین.

لەمخاڵەداهەندێکلەخۆیاندەپرسن: بەڵامکێیەکەئەمچالاکییەڕێکدەخات،کەئەگەربوایە،وەکئێمەباسیدەکەین،وەک "کۆمەڵەیەکیتاوانکاری" ڕاستەقینەدەبوو؟

تەنهاسەیرکە،کەمێکلەمێژوودا،لەکۆتا٢ "کارەکتەر" کەهەوڵیداگیرکردنویەکخستنیئەوروپایانداوەبەزۆر.یەکێکیانلەکۆرسیکالەدایکبووە،ئەویدیکەیانلەنەمسا،یەکێکیانتاجیئیمپراتۆریفەرەنسایلەسەردانراوە،ئەویدیکەیانبەڕاوێژکاریئەڵمانیاهەڵبژێردرا،ئەمەشڕژێمیتاوانکارییەکەیلەسەرڕقوکینەبنیاتنا.هەردووکیانهەوڵیاندا،بەئەنجامێکیخراپ،نەکتەنهابۆخۆیان،بەڵکوبۆهەمووجیهان.باڕوونبین،ئێمەبەکارهێنەرانیفەرەنسیوئەڵمانیمانبەتەواویبەهەمانشێوەیهەمووکەسێکخۆشدەوێتوڕێزیلێدەگرین.بەڵامدەتوانینچەندیننموونەتانبۆبهێنینەوە،کەتێیداهەندێکوڵاتبەجێهێڵدرابوون،تائەمدواییانە،بۆئەوەیپارەیوزەبدەن،وغاز،بەنرخێکیزۆر،لەکاتێکدافەرەنساوزەیئەتۆمیدابیندەکرد،بەنرخێکیلەباربۆئەڵمانیا،وئەڵمانیا , ڕێگەیبەفەرەنسادابکڕێتغازبەنرخێکیگونجاو.هاوکاریکردنییەکتریلەنێوانوڵاتانیدۆستدابەتەواویدروستە،هەرکەسێکیشبەرژەوەندیخۆیدەکات،ئێمەحوکمنادەین،بەڵاملەخۆماندەپرسین،ئەگەرهەموووڵاتانڕێزیانلێبگیرێت،وبەهەمانشێوەهاوکاریبکرێن،لەمئەوروپادرۆینەدا؟ئەگەروەڵامەکەنەخێربێت،ئەواشتێکیهەڵەهەیە،چونکەئەمانەیاساکاننەدەبوون.

هەرکەسێکسەرکەوت،دیارەهەمووڕێزوحورمەتیئێمەیهەیە،هەرکەسێکبدۆڕێت،هەمووهاودەنگیمانهەیە.بەڵامئەگەرتەنانەتیەکشتهەبوایەکەئێمەدەینووسینکەڕاستنەبووبێت،بەشێوەیەکیکارەساتبارڕاستنەبووبێت،ئێمەدرۆزندەبووین.

خۆشبەختانەبۆئەوان،ئێمەئەوەندەگەورەنین،وبێزارکەرین،بەڵامئەوساتەدێت،کەتێیداشتەکانکەمێکڕووندەکەینەوە،وهەمووڕاستییەکانلەلایەنهەمووانەوەدەناسرێنوتێدەگەن،وخەڵکێکیزۆردەبن،کەئەواندەبێتداوایلێبوردنبکات،ڕەنگەدادگاییکردنهەبێت،ڕەنگەهەندێکسزایشهەبێت.چاوەڕوانبن،لەئێستاوەفەزیحەیگەندەڵیزۆرهەیە،کەگوایەئەندامانیپەرلەمانیئەوروپاخۆیانبەوڵاتانیدەرەوەفرۆشتووە،وجانتایپڕلەپارەیکاشیانهەبووە.نموونەیەکیباش،بۆئەوانەیمتمانەیانهەیەودەیانەوێتبەشداریبکەنوملکەچبن.بەڵامئەوانبانگەشەیئەوپەڕیجددییەتیدەکەن،وتەحەمولبەگەندەڵیناکەن،لەوڵاتەنوێیەکاندا (وبەتەواویدروستە)،لەکاتێکداخۆیان،بەپێیلێکۆڵینەوەوتۆمەتودەستگیرکردنیزۆرێکیان،گەندەڵن.ئیترباسیسەرۆکیکۆمیسیۆنیئەوروپائورسولاڤۆندێرلاینناکەین،کەهەمووبڕەپارەکانیکڕینیڤاکسینیدژەکۆڤید 19 بەنهێنیدەهێڵێتەوە،ئەورووپایبەشەکیکەخۆیبەشەفافڕادەگەیەنێت،زۆرشتدەشارێتەوە،کەکاریگەریلەسەرهەموومانهەیە.نموونەیەکیجوانیدیکەیشەفافیەت،تەمومژاوی.نزیکەلەوەدڵنیابینکەزۆرفەزیحەیدیکە،وشتیناڕوون،دەردەکەون،وتەنیانوکیشاخیسەهۆڵیندەبن.کەسێک،ڕەنگەزۆرێک،ناچاربێتداوایلێبوردنبکات،نەکلەئێمە،بەڵکولەبنەماڵەودۆستانیمردووەکان،بریندارەکان،دەستدرێژیکراوەکان،ئازارچێشتووەکان،بەهۆیشەڕەکانەوە،کەدەکراخۆیانلێدووربخرێنەوە،یەکەیەکیڕاستەقینەیئەوروپادروستدەکات.

چارەسەرەکانمان.

لەکۆتاییدائەوروپایڕاستەقینەدروستبکە،تەواوویەکگرتوو.ئەوروپایوڵاتان،وگەلان،هەموووڵاتانوهەمووگەلان.ئەوروپایەککەتیایداهەرهاوڵاتییەکیەکسانبێتلەگەڵئەویتر،چلەڕوویمافوئەرکەوە،چلەڕوویبەهاوڕێزەوە،بۆتاکەکانوچبۆوڵاتوگەلانیخۆیان.

کەتیایداهەروڵاتێکئەستێرەیتایبەتیخۆیهەیە،کەرامەتیڕێزیخۆیهەیە،کەتێیدایاسایدادپەروەرهەیە،یەکسانبۆهەمووان.کەتێیداباجداننزیکەییەکسانە،کەتێیدائابووریوداراییپێویستییەکانیوڵاتانیسەختیشلەبەرچاودەگرێت.

ئەوروپایەک،کەیەکێتییەکیسەربازیوبەرگریکاریڕاستەقینەیهەبێت،کەبتوانێتخزمەتبەبەرژەوەندیهەمووگەلانبکات،بەبێئەوەیهەرگیزملکەچبێت،بەڵامبەبێئەوەیهەرگیزبیەوێتملکەچیوڵاتانیدیکەبێت.

ئەوروپایەک،بەسیاسەتێکییەکگرتوووڕاستگۆولێهاتوو،کەخزمەتبەبەرژەوەندیهاووڵاتیانبکات،نەکتەنهابەرژەوەندیئابووریودارایی.

ئەوروپایەک،خاوەندادپەروەرێک،ملکەچیگەلان،نەکبۆدەسەڵاتەداراییوئابووریوسیاسییەکان.

ئەوروپایەکیهاوپشتی،کەدەزانێتچۆنیارمەتیهەموودانیشتووانەکەیبدات،وهەموودانیشتووانیش،بەهەمانشێوە،بەبێپەسەندکردن،هەمیشەلەخەڵکوبازرگانیەکانەوەدەستپێدەکاتکەزۆرترینکێشەیانهەیە.

ئەوروپایەککەسیاسەتێکیناوخۆییلەسەربنەمایهاودەنگیبێت،سیاسەتێکیباوەڕپێکراوودادپەروەرانەلەسەرکۆچبەرانلەسەربنەمایهاودەنگیوڕێزگرتنییەکتربۆهەمووان.

سیاسەتێکییەکگرتوویدەرەوەیئەوروپاکەتیایداهەرکەسێکبەناویئەوروپاوەلەجیهانداقسەبکات،قەدریدەزانرێتوڕێزیلێدەگیرێتولێیدەترسێت،وەکئەوەیهەرکەسێکبەناویئەمریکاوچینووڵاتانیدیکەوەقسەبکات.

سیاسەتێکیئابووری،کەلەسەربنەمایڕێزگرتنوهاودەنگیدامەزراوە،کەتێیداهەمانباجهەیەو "پەناگەیباج"یناوخۆیینییە.هەروەهاشەڕبکەنبۆنەهێشتنیپەناگەیباجیدەرەکی،بۆئەوەیهەمووانباجبدەن،بەتەواویوەکیەکولەووڵاتانەیکەقازانجەکەیانلێدەکرێت.

وەچەندینبیرۆکەیداهێنەرانەودروستیترکەڕێگەبەگەشەکردندەدەنلەهەمووڕوانگەیەکەوە.

پێتوابوودەتوانیتبڕواتوبڵێیتئێمەدژیئەوروپاین؟ئەگەرهەمووشتێکتخوێندووەتەوەوتێگەیشتووی،دەبێتدووبارەبیربکەیتەوە.بیرلەوانەبکەرەوە،کەتەنهابەشییەکەمیانخوێندووەتەوە.چتێڕوانینێکیهەڵە،ئێوەدروستتانکردووە.

بەپێچەوانەیئەوانەیلەئەوروپاوتۆڵەیزلهێزەداراییوئابوورییەکاندەترسن،ئێمەلەکەسناترسین،کەسکۆنترۆڵمانناکات،جگەلەهەمووئەندامەکانمان.ئێمە،دەیخەینەبواریجێبەجێکردنەوە،هەموووشەیەک،وهەمووبەڵێنێک.ئێمەیەکئەوروپادروستدەکەین،کەبتوانێتیەکگرتووودادپەروەروخۆشەویستبێتلەلایەنهەمووانەوە.

ئەگەرلەخۆتبپرسیت،ئایادەیکەیت،تەنانەتلەگەڵپوتینولەگەڵڕووسیاش؟ئێمەدڵنیاینکەخودیپوتین،وگەلیڕووسیا،ڕەتیناکەنەوەبچنەناوئەوروپایهاوبەشمانەوە.ئەگەربەهەمانشێوەیهەمووسەرۆکیدەوڵەتووڵاتوگەلانیترمامەڵەیانلەگەڵدابکرێت.وەگرەنتیئەوەتانپێدەدەینکەجیاکاریبەرامبەرکەسناکەین،چونکەهەمووچالاکییەکانمانلەسەربنەمایلۆژیکوعەقڵیساغوڕێزگرتنییەکتربۆهەموومرۆڤەکاندادەنێین.

لەکۆتاییدائەمکورتەنووسینەوهەروەهابۆئەوەیئێوەتێبگەنکەچۆنبیردەکەینەوە،دێینەسەرکۆمەڵێکتۆمەت،کەکەسانێککەزۆرزیرەکنین،دەیکەنەئەورووپایئەمڕۆ،کەناڕەوان.

ڕاستیداواکردنیهەندێکڕەفتار،لۆژیکی،عەقڵیساغوڕێزگرتنییەکتر،وەکڕێزگرتنلەکەمینەنەتەوەیی،زمانەوانی،کولتووری،سێکسی،ئایینی،نیشانەیشارستانیەتە.

هەروەکچۆنڕێزگرتنلەتایبەتمەندییەکانیهەندێکخۆراک،کەهەرچەندەهەرگیزڕێگەیانپێنادرێتتایبەتمەندیخاکەکەناڕەحەتبکەن.یاساتوندەکانباشە،بۆپاراستنیتەندروستیهەمووان،بەڵامبەبێئەوەینەریتیوڵاتانیجۆراوجۆرلەناوببەن.

لەسەرخۆراککەلەسەربنەمایمێرووەکاندامەزراوە،وەکئاردیجەڵتەیبەناوبانگومشتومڕاوی،بەبۆچوونیئێمە،مشتومڕێکیچەقبەستوووگەمژانەهەیەکەلەسەربنەماینەزانیدامەزراوە.ئەگەرلەسەرخواردنەجیاوازەکانئاماژەیەکیڕوونهەبێت،ئەوابەهۆییاساتوندەکانیئەوروپاشەوەیە.کەسناچارناکاتبەپێچەوانەیویستیخۆیخۆراکبخوات.لەمحاڵەتەتایبەتەدائێمەلە DirectDemocracyS پێمانوایەئازادیبڕیارداندەبێتتاکەکەسیبێت.بۆئێمەهیچخواردنێکیباشوخراپنییەوئەگەربەڕاستیناچاربووین،ئەوئامۆژگارییەیکەدەیدەینبەهەمووکەسێکئەوەیەکەئاگاداربین،وهەوڵبدەتەنانەتخواردنەنامۆکانیشتامیبکەیت،بەپشتبەستنبەئارەزووەکانیخۆت.ئەگەرداواتلێدەکەینبیرتکراوەبیتسەبارەتبەسیاسەتیداهێنانەکەمان،پێویستەبیرتکراوەبیتسەبارەتبەخواردن.لانیکەمبۆهەوڵدان،بۆئەوەیبیرۆکەیەکبەدەستبهێنیت.بێگومانئامۆژگارییە،وەکوهەبوونیخۆراکیهەمەچەشن،بەبێئەوەیماددەسەرەکییەکانبەدەربکرێت.دووبارەیدەکەینەوەئامۆژگارییە،وەکئەوەیئەوروپا،کەکەسناچارناکاتئەوشتانەبخواتیانتامیئەوشتانەبکاتکەحەزیلێینییە.

لەسەرگۆشتیدەستکرد،یانئەوەیلەتاقیگەدادروستکراوە،بەبێئەوەیئاژەڵبکرێتەقوربانی،بەڵامبەهەمانماددەخۆراکیەکان،ئامۆژگاریمانئەوەیەکەتامبکەن،وئەگەرحەزتلێیە،پێیانباشترە،لەوانەیکەئاژەڵێکیزۆریانتێدادەکرێتەقوربانی.بەڵامئەمەبەومانایەنییەکەئێمەچیترگۆشتی "تەقلیدی" ناخۆین،چونکەئێمەپرۆتینیئاژەڵبەگرنگدەزانینبۆتەندروستییەکیباشیدەروونیفیزیکی.وەکچۆنلەگەڵمێرووەکاندا،ئێمەئامۆژگاریدەکەین،وکەسناچارناکەین،کەبیریکراوەبێت،وئەوشتانەبخواتکەحەزیلێینییە.

بەڵامئامۆژگاریئێمەئەوەیەکەمشتومڕلەسەربنەمایهیچدروستنەکەین.ڕێگەدانبەبەکارهێنانیهەندێکخۆراکبەمانایناچارکردنیکەسێکنییەبۆخواردنی.ئیترباسیپەپوولەیناوئاردیناوئاردەکەناکەم،وکۆترەجوانەکانیش،کەئەمپەپوولەجوانانەلێیەوەلەدایکدەبن،کەهەمیشەلەئاردودانەوێڵەومەعکەرۆنیولەزۆربەرهەمدابوونیانهەبووە،کەئێمەبەبێئەوەیخەمیئەوەمانخواردووە.وەکتاقیکردنەوەیەکهەوڵبدەزوومبکەیتلەسەرئەمکۆترەبێزیانانە.دەبینیتکەزۆردڵنیاکەرەوەدەرناکەون،وەهەرگیزئازاریکەسیاننەداوە.

وەکلەهەمووجۆرەسەلیقەیەکدا،تامیمۆسیقی،سێکسی،هونەری،تەنانەتتامیخواردنیشباسناکرێت.هەمووکەسێکئازادە،ودەبێتبێت،تەنهائەوەیباوەڕیپێیەتی،وتەنهائەوەیکەپێیباشەبیخوات.بۆئێمەهیچتامێکیباشترلەوانیترنییە،هەروەکچۆنکەسانیباشترلەوانیترنییە.مرۆڤەکانتەنهابەسەر٢پۆلدادابەشدەبن،باش،یانخراپ.یەکەمیاندەتوانێتلەگەڵمانبێتولەگەڵمانکاربکاتبۆگۆڕینوباشترکردنیجیهان.ئەمدووەمیان،خراپەکان،تەنیالەحاڵەتێکدادەتواننپەیوەندیمانپێوەبکەنکەبگۆڕدرێنوباشتربن،ئەگەرناچانسیکارکردنیانلەگەڵئێمەدانابێت.

هەروەهائەوروپایبەشەکی،لەهەندێکحاڵەتدا،لەبارەیتوندیداراییەوەڕاستبووە.چاوەڕوانیئەوەیهەمووکەسێکئەکاونتەکانیبەڕێکوپێکیهەبێت،ئەرکێکەبەرامبەربەوکەسانەیکەڕێزلەهەندێکپارامێتەردەگرن.هەڵەکانبریتینلەزیادەڕەویوجیاکارییەکانولەسەروویهەمووشیانەوەپەسەندکردنەکان.

سەیرە،ڕاستە،ئێمەشبەباشیباسمانکرد،لەچەندشتێکدا،لەکۆتاییدا.کێدەزانێتچەندانهەمووشتێکیانخوێندووەتەوە،وگەیشتوونەتەکۆتاییبابەتەکەمان.هەرکەسێککردوویەتی،بەشێکیبچووکیدیکەیسیاسەتیئێمەتێگەیشتووە.

ئێمەهەمانئەوشێوازەیکەبۆئەوروپابەکاریانهێناوەلەهەمووجیهاندابەکاردەهێنین.

دۆزینەوەیهەمووکێشەکان،ودۆزینەوەیهەمووباشترینچارەسەرەکان،کاریسیاسەتە.تەنهامشتومڕکردن،ووتنیئەوەیکەهەمووشتێکبەهەڵەدادەچێت،بەبێئەوەیبەدیلێکیدروستبدرێت،تەنهاکاتبەفیڕۆدانەوسەرەڕایبابەتیزۆروزۆرجارزۆردرێژمان،ئێمەحەزمانلەبەفیڕۆدانیکاتنییە.ئەگەرشتێکڕوونبکەینەوە،بەوردی،هەمیشەهەموونیازێکیباشمانهەیە،هەرگیزهیچشتێکناکەین،بەبێهۆکار،کەبۆهەمووکەسێکبەسوودبێت.